22.09.2010
Дори шаклларини ёзиш тартиби
Суюқ дори шакллари
Эритмалар
Эритмалар (Solutio – бош келишик, бирлик сонда, Solutionis- қаратқич келишик, бирлик сонда) – эритувчида қаттиқ, суюқ ёки газли модданнинг тўлиқ эритилган холидаги – суюқ дори шакллари. Эритувчи сифатида сув, спирт, эфир, турли ҳил мойлар ишлатилиши мумкин. Агарда рецептда эритувчи кўрсатилмаса, унда тозаланган сув солинади. Эритмалар турли ҳил рангда бўлиши мумкин, лекин албатта тиниқ бўлиб, уларда осиғлиқ ҳолдаги заррачалар ва чўкма бўлмаслиги керак. Одатда сиртга ва ичиш учун эритмалар стерилланмайди, инъекция учун ишлатиладиган эритмалар эса албатта стерилланади.
Rp: Sol. Furacillini 1:5000 – 200 ml
D.S. Томоқни чайиш учун.
Rp: Mentholi 0,1
Olei Vaselini ad 10,0
M.D.S. 5 томчидан бурунга томизилсин.
Rp: Sol. Natrii bromidi 2% - 100 ml
Cofeini-natrii benzoatis 0,25
D.S. 1 ош қошиқдан кунига 3 маҳал.
Rp: Calsii chloridi 6,0
Glucosi 60,0
Natrii bromidi 3,0
M.D.S. 1 ош қошиқдан кунига 3 маҳал
Дамламалар
Дамламалар – бош келишик бирлик сонда Infusum, қаратқич келишик бирлик сонда Infusi. Қайнатма – бош келишик бирлик сонда Decoctum, қаратқич бирлик сонда Decocti). Доривор ўсимлик хом ашёси (барглар, гуллар, илдизлар ва б.) 1000С ҳароратдаги сув билан муайян вақт мобайнида ишланганида шифобахш ўсимликларнинг таъсир қилувчи моддалари балласт моддаларнинг озроқ аралашмаси билан бирга ажралиб чиқади. Ўсимлик хом ашёсидан сувда олинган шундай ажратмалар дамламалар ва қайнатмалар деб аталади.
Rp: Infusi herbae Thermopsidis 0,5 – 200 ml
D. S. 1 ош қошиқдан кунига 4 махал
Rp: Inf.flores Chamomillae 200ml
D.S. Чайиш учун.
Дамламалар қисқартирилиб ёзилади. Аввал дори шакли номи ёзилади кейин эса ўсимликни қисми ва унинг номи, хом ашё миқдори ва ажратманинг умумий миқдори кўрсатилади.
Қайнатмалар
Қайнатма (Decоctum) - доривор ўсимликларнинг турли қисмларидан олинадиган сувли ажратмалар; қайнатмаларни дамламаларга ўхшаш, доривор ўсимликлардан сув билан ажратиб олади. Қайнатмаларни тайёрланиши, ёзилиши ва ишлатилиши дамламаларга ўхшаб кетади, фарқи фақат шундаки қайнатмалар ўсимликларнинг қаттиқ қисмларидан (илдиз пояси, илдиз пўстлоғи)дан тайёрланади, қиздирилган инфундир аппаратга ёки сув ҳаммомларида 30 дақиқа мобайнида ушланади, тайёр қайнатма 10 дақиқадан сўнг сузилади ва совитилгандан кейин ишлатилади. Дамлама ва қайнатмаларни тайёрланиш жараёнида кўп сув йўқотилиши мумкин, шунинг учун тайёрланиши сув шимиш коэффициентини ҳисобга олган ҳолда сув кўпроқ қўйилади. 30дақиқа қиздирилгандан кейин тузлар, танидлар, крахмал, шилимшиқлар, пектинлар ва бошқа қийин ажраладиган моддалар ажралади. Ўсимлик хом ашёсидан юқори бўлмаган фаоллиги билан қайнатмалар ва дамламаларни 1:10 нисбатда тайёрланади, бу дегани қайнатмани ёки дамламани 10 қисмига 1 қисм ўсимлик хом ашёси олинади. Рецептда ўсимлик хом ашёси миқдори ёзилмайди. Қайнатма одатда салқин жойда 3-4 кун сақланади.
Рецептлар намунаси
Rp: Decocti corticis Quercus 100ml
D.S. оғиз бўшлиғини чайиш учун.
Шилимшиқлар
Шилимшиқ (Mucilago) – крахмал ёки бошқа полисахаридларни сувда ҳосил қилган қуюқ коллоид эритмалари бўлиб ҳисобланади.
Ўсимлик хом ашёсидан шиллиқ моддаларни сувли ажратмалари кўринишидаги дори тури бўлиб (зиғир уруғидан, гулхайри илдизидан ва бошқалар ) сувда шира ёки иссиқ сувда крахмални ( Amylum) аралаштирилиб олинади. Бу моддалар сувда яхши эриб ёки шишиб қуюқ ва ёпишувчи суюқликларни ҳосил қилади.
Рецептлар намунаси
Rp: Mucilaginis semenis Lini 100 ml
Benzanaphtholi 0,5
M.D.S. 1 ош қошиқдан кунига 2 маҳал
Rp: Inf. Radicis Althaeae 100 ml
Natrii hydrocarbonatis
Natrii benzоatis aa 2,0
Elixiris Pectoralis 3 ml
Sirupi simplicis 10 ml
M.D.S. 1 ош қошиқдан кунига 3 маҳал
Микстуралар
Микстура (Miхtura) - суюқликларда дори воситаларини эриш ёки аралаштириш йўли билан олинадиган дори шакли ҳисобланади. Эритувчи сифатида сув, дамлама, қайнатма, тиндирма, шилимшиқ ва бошқалар олинади. Микстураларни таркибига ҳам қаттиқ , ҳам суюқ дори шакллари киради. Микстуралар тиниқ, хира ва чўкмалари бўлиши мумкин, шунинг учун хам қўллашдан олдин чайқатилади.
Микстурани рецептга ёзишда таркибига кирадиган барча ингридиентлар ва уларнинг дозаси ёзилади. Ички ва сиртқи ишлатилиши учун буюрилади.
Ичиш учун буюрилганда дори воситаларининг бир марталик дозаси ва ичиш сони эътиборга олинади. Сигнатурада қўлланиш тартиби кўрсатилади:
қошиқ (ош, чой), стакан ва ҳоказо.
Рецепт намунаси
Rp: Glucosi 10,0
Natrii bromidi
Kalii bromidi aa 2,0
Tinct. Valerianae
Tinct. Convaliaria aa 15 ml
Aq.Menthae 200ml
M.D.S. 1 ош қошиқдан кунига 3 маҳал.
Тиндирмалар(Tinctura)
Тиниқ бўялган суюқликлар бўлиб, доривор ўсимлик ва хайвон органлари хом ашёсидан спирт, эфир, сув, спирт-сув ва спирт-эфир ёрдамида ҳарорат таъсирисиз ажратилиб тайёрланади. Тиндирмалар официнал гален препаратлари ҳисобланади.
Улар асосан фармацевтик ишлаб чиқариш корхоналарида мацерация (ивитиб қўйиш), перколяция (сиқиб чиқариш) ёки тайёр экстрактларни эритиш усуллари билан олинади. Дамлама ва қайнатмалардан тиндирмалар узоқ вақт сақланиши билан фарқланиб туради.
Тиндирмаларга рецепт ёзилганда дори шакли, ўсимлик номи ва тиндирманинг умумий миқдори кўрсатилади. Бу спиртли тиндирма буюрилганида эмас, фақат эфир тиндирма буюрилган рецептида кўрсатилади.
Тиндирмалар ичиш учун ва сиртка ишлатилади. Дозировкаси сигнатурада кўрсатилади: томчи, қошиқ.
Рецептлар намунаси.
Rp: Tincturae Valerianae 25,0
D.S. 25 томчидан кунига 3 махал ичилсин
Rp: Tincturae Valerianae atthereae 30,0
D.S. 15 томчидан кунига 3 махал
